Soa’s zijn seksueel overdraagbare aandoeningen. De meest bekende zijn chlamydia, genitale wratten, gonorroe, herpes genitalis, hepatitis B, hiv en syfilis. Soa’s worden ook wel geslachtsziekten genoemd, omdat ze meestal worden doorgegeven via de geslachtsdelen.
Hoe kun je een soa krijgen?
Je kunt een soa krijgen of doorgeven door:
- Vaginale geslachtsgemeenschap zonder condoom (penis in vagina).
- Anale geslachtsgemeenschap zonder condoom (penis in anus).
- Wanneer geslachtsdelen (vagina en penis) elkaar aanraken, maar geen sprake is van penetratie is dit onveilig voor soa. Het is wel veilig voor hiv tenzij voorvocht/sperma toch in de vagina komt.
- Orale seks (pijpen en beffen) zonder condoom of beflapje.
- Vagina’s tegen elkaar aanwrijven.
- Gezamenlijk gebruik van seksattributen, zoals een dildo, zonder steeds schoon te maken of er een condoom omheen te doen.
- Een aantal soa’s is ook overdraagbaar via bloed: hiv, hepatitis B en syfilis.
Zoenen (met of zonder tong), masseren, strelen, masturberen of droogneuken (vrijen met kleren aan) zijn altijd veilig voor zowel het voorkomen van een zwangerschap als het voorkomen van een soa.
Bij geslachtsgemeenschap (neuken) beschermt alleen het mannencondoom of het vrouwencondoom tegen een seksueel overdraagbare aandoening (soa) of hiv. Bij anale seks is het belangrijk om een mannencondoom te gebruiken en bij beffen een beflapje. Bij pijpen moet je sperma niet doorslikken.
Seksspeeltjes kunnen ook soa’s overdragen. Zorg altijd dat ze goed schoon zijn voor gebruik. Een aantal soa’s is ook overdraagbaar via bloed: hiv, hepatitis b en syfilis.
“Natuurlijk had ik altijd het voornemen om een condoom te gebruiken, maar dat kwam er niet altijd van. Eigenlijk hoopte ik gewoon dat de man erover zou beginnen. En toen kwam de dag dat ik een gek plekje op mijn vagina ontdekte. De huisarts bevestigde wat ik al vreesde: ik had een soa. En ik maar denken dat het mij nooit zou overkomen!”Anoniem
Soms gaat het mis met een condoom
Met een condoom kun je makkelijk fouten maken, waardoor je vrijpartij toch onveilig is. Goed om dit te weten:
- Als je het topje van het condoom niet dichtknijpt bij het afrollen, kan er geen sperma in. Een condoom kan dan klappen of scheuren nadat de man is klaargekomen.
- Een condoom kan afglijden als de penis slap wordt.
- Als de houdbaarheidsdatum is verstreken, is een condoom niet goed meer.
- Condooms kunnen niet tegen extreme kou en grote hitte.
- Een condoom kan scheuren in contact met iets scherps: nagels, tanden of sleutels.
- Als je lang (een half uur) seks hebt met hetzelfde condoom, scheurt hij.
- Als je zonder handen de penis terugtrekt kan het condoom in de vagina of anus achterblijven en daar sperma lekken.
- Als je twee condooms over elkaar gebruikt gaan ze scheuren.
Hoe merk je dat je een soa hebt?
Een soa geeft niet altijd klachten, dus het kan dat je er niet iets van merkt. Een soa kan wel vervelende gevolgen hebben. Laat je dus testen. Wat zijn eventuele klachten en wat kun je doen?
Voorbeelden van klachten zijn:
- Afscheiding uit penis, vagina of anus. Bij vrouwen is de afscheiding vaak meer dan normaal. De afscheiding kan waterig, melkachtig, gelig of groenig van kleur zijn en apart ruiken.
- Branderig gevoel, irritatie, pijn tijdens of na het plassen of kleine beetjes moeten plassen.
- Zweertjes, wratjes of blaasjes op penis, vagina, anus of mond.
- Jeuk in het schaamhaar, aan eikel, schaamlippen of anus.
- Gezwollen klieren in de liezen.
- Pijn in één of beide (bij-)ballen.
- Pijn in de onderbuik.
- Pijn bij het vrijen of onregelmatig en abnormaal bloedverlies, bijvoorbeeld na het vrijen of tussen twee menstruaties in.
Een soa gaat nooit vanzelf over. De meeste soa’s kunnen gelukkig goed worden behandeld als je er op tijd bij bent, maar er zijn soa’s die ernstige gevolgen kunnen hebben als je ze niet laat behandelen. Chlamydia is goed behandelbaar als je er snel bij bent, maar kan zonder behandeling leiden tot onvruchtbaarheid. Een Hiv-infectie gaat niet meer weg en kan leiden tot de ziekte aids.
Doe een soa-test!
Door je te laten testen op een soa kom je erachter of je een soa hebt. Veel huisartsen kunnen een soa-test doen, maar je kunt vaak ook terecht bij de GGD of op een soa-polikliniek.
Let op: pas na drie maanden nadat je onveilig hebt gevreeën, kun je je laten testen. Voor die tijd zijn de testresultaten nog niet betrouwbaar. Als je klachten hebt, zoals jeuk of pijn aan je geslachtsdelen, laat je dan eerder testen. Die klachten kunnen namelijk duiden op een soa die direct te behandelen is.
Kijk op de site van Soa Aids voor hulp bij de volgende vragen:
- Moet ik me laten testen?
- Meer over klachten en gevolgen van soa’s
- De behandeling van soa’s
- Zoek een soa-testlocatie in jouw buurt
Lees meer op de website van Soa Aids Nederland
Veelgestelde vragen
-
Hoe kan ik voorkomen dat ik een soa oploop?
Door met een mannen- of vrouwencondoom te vrijen ook als jullie daarnaast een andere anticonceptiemethode gebruiken. Andere anticonceptiemethoden beschermen je namelijk niet tegen een soa.
-
Kan ik aan iemand zien dat hij/zij een soa heeft?
Nee, dat is niet te zien aan de buitenkant. Sterker nog: vaak heb je niet eens klachten als je een soa hebt. Alleen door te testen weet je of jij of je partner een soa heeft.
-
Waar kan ik me laten testen op een soa?
Dat kan bij je huisarts of bij een GGD bij jou in de buurt. De kosten van de soa-test bij de huisarts gaan van je eigen risico van je zorgverzekering af. De test bij de GGD is gratis, maar niet iedereen kan bij de GGD terecht voor een test. Vraag het na bij de GGD in jouw buurt. Er bestaan ook soa-tests die je zelf thuis kunt doen, maar niet alle soa-thuistests zijn betrouwbaar. Kijk voor meer informatie op de website van Soa Aids Nederland.
Ga naar de website van Soa Aids NederlandDe meeste soa’s kun je 3 weken nadat je besmet bent aantonen met een soa-test. Het heeft dus pas 3 weken na de onveilige seks zin om je te laten testen. Soms kan een soa-test wel eerder, namelijk als je al klachten hebt. Een hiv-test is pas zinvol vanaf 3 maanden na een besmetting. Heb je klachten? Dan kan de hiv-test wel eerder.
-
Hoe groot is het risico op een soa als je eerst jezelf met de hand bevredigt en daarna de ander?
Dit risico is erg klein. Er bestaat alleen een kleine kans op besmetting als er sperma, bloed of vaginaal slijm overgebracht wordt naar de slijmvliezen van de ander. Slijmvlies zit in de vagina, anus, de binnenkant van de mond, de penis en de plasbuis. Als je geen sperma, bloed of vaginaal vocht aan je hand hebt is het risico op een soa dus verwaarloosbaar.
-
Kan een soa vanzelf overgaan?
Nee. Het is belangrijk dat je er niet mee blijft rondlopen. Een soa kan hele vervelende klachten geven, zoals ruikende afscheiding, pus, jeuk, pijn bij het plassen en zweertjes. Dat heeft natuurlijk ook invloed op je seksleven. Bovendien kun je een sekspartner besmetten. Je hoeft je niet te schamen als je voor een test of de behandeling van een soa naar de huisarts of GGD gaat. En de meeste soa’s zijn goed te behandelen, zodat je er snel weer vanaf bent. Als een soa niet behandelt, ook al merk je niet eens dat je een soa hebt, kan het serieuze gevolgen hebben. Je kunt er onvruchtbaar van worden.
-
Ik heb sinds 1,5 jaar een relatie. Aan het begin van mijn relatie hebben mijn vriend en ik een soa-test laten doen. Gelukkig hadden wij allebei geen soa. Maar nu heb ik ineens genitale wratjes, terwijl ik echt geen seks heb gehad met een ander. Mijn vriend heeft geen wratjes. Hoe is het mogelijk dat ik nu toch een soa heb?
Genitale wratten worden veroorzaakt door het HPV-virus. Het HPV-virus komt vaak voor, omdat het erg besmettelijk is. Sterker nog, de meeste mensen die seksueel actief zijn dragen het virus bij zich of hebben het ooit bij zich gedragen.
Wanneer iemand het HPV-virus in zijn of haar lijf heeft zijn er verschillende opties. Het lichaam kan het virus uit zichzelf opruimen zonder dat de persoon ooit klachten krijgt. Het is ook mogelijk dat iemand het virus lange tijd in zijn/haar lichaam draagt zonder dat hij/zij klachten krijgt, maar dat er na lange tijd toch wratjes ontstaan (bijvoorbeeld bij lage weerstand en/of ziekte). De tijdsduur tussen aanraking met het virus en openbaring van klachten kan vele maanden tot jaren bedragen.
In jouw geval is het dus mogelijk dat je het virus lange tijd geleden bij een vorige partner hebt opgelopen. Maar het virus kan ook van je huidige partner afkomstig zijn. Hij hoeft geen wratjes te hebben gehad om het virus door te kunnen geven. Ook kunnen wratjes heel klein zijn of op plekken zitten waar je ze amper ziet, waardoor hij misschien nooit heeft opgemerkt dat hij ze had.
Lees meer over genitale wratten op de website van Sense
In elke levensfase kunnen seksuele problemen voorkomen. Heb je ergens last van en zoek je hulp? Neem dan contact op met de huisarts of seksuoloog.