In het kort
- Je gebruikt geen anticonceptiemiddel, maar kijkt wanneer je vruchtbare dagen zijn als vrouw of persoon met baarmoeder.
- Op de vruchtbare dagen heb je dan geen penis-in-vagina seks, of je gebruikt een condoom of een pessarium.
- Er zijn verschillende manieren om te erachter te komen wanneer jouw vruchtbare dagen zijn.
- Een hulpmiddel voor het bepalen van de vruchtbare dagen kan tussen de €5,00 en €555,00 kosten.
- Er zijn nog andere natuurlijke methoden om een zwangerschap te voorkomen: terugtrekken voor het klaarkomen en borstvoeding geven.
- De kans dat je met natuurlijke methoden toch zwanger wordt, is over het algemeen groter dan wanneer je een anticonceptiemiddel gebruikt.
Wat zijn natuurlijke methoden?
Een ‘natuurlijke methode’ wil zeggen dat je geen anticonceptiemiddel gebruikt om een zwangerschap te voorkomen. Bijvoorbeeld:
- de penis terugtrekken uit de vagina voor het klaarkomen
- borstvoeding geven
- geen penis-in-vagina seks hebben op de dagen dat dit kan leiden tot een zwangerschap (vruchtbare dagen)
Dit laatste heet ook wel ‘periodieke onthouding’. Je kunt ook op vruchtbare dagen penis-in-vagina seks hebben met een condoom of een pessarium.
Wat zijn vruchtbare dagen?
De vruchtbare dagen zijn de dagen dat een eicel bevrucht kan worden door een zaadcel bij penis-in-vagina seks. Als een eitje rijp is, komt de eisprong. Het eitje gaat dan van de eierstok naar de eileider. Een eitje leeft maar 1 dag, maar zaadcellen kunnen tot wel 5 dagen blijven leven in de baarmoeder. Daarom kun je van seks in de dagen voor de eisprong al zwanger raken.
De eisprong is niet elke menstruatiecyclus op dezelfde dag. Het kan de ene maand korter en de andere maand langer duren voordat een eitje rijp is. Daarom kan het ook verschillen op welke dagen in de cyclus je risico loopt op zwangerschap bij penis-in-vagina seks zonder anticonceptie.
Wanneer is de eisprong?
Ongeveer 14 dagen voordat je ongesteld wordt, is je eisprong. Op het moment dat je gaat bloeden kun je dus uitrekenen wanneer je eisprong was.
Bijvoorbeeld:
– Als er 28 dagen tussen twee menstruaties zat, was de eisprong ongeveer op dag 14.
– Als er 23 dagen tussen twee menstruaties zat, was de eisprong ongeveer op dag 9.
– Als er 34 dagen tussen twee menstruaties zat, was de eisprong ongeveer op dag 20.
Als er tussen je menstruaties altijd ongeveer evenveel dagen zitten, kun je ongeveer voorspellen wanneer de volgende eisprong zal zijn. Bij de meeste vrouwen is de menstruatiecyclus niet elke maand precies even lang.
Belangrijk om te weten:
- Vanaf dat je voor het eerst ongesteld wordt, duurt het een paar jaar voordat je een regelmatige cyclus hebt.
- Door stress, ziekte, slaapgebrek, medicijnen of alcohol kan je menstruatie eerder of later komen dan je had verwacht. De eisprong was dan dus eerder of later dan je dacht.
- Als je anticonceptie met hormonen hebt gebruikt en daarmee stopt, heb je niet meteen een regelmatige cyclus.
- Na een zwangerschap, na een abortus of als je stopt met borstvoeding geven moet je natuurlijke cyclus ook weer op gang komen.
Er zijn verschillende methoden en hulpmiddelen om je vruchtbare dagen te bepalen. Dit noemen we ook wel ‘cyclus tracking’.
Hoe weet je wat je vruchtbare dagen zijn?
Er zijn verschillende manieren om te weten wanneer je vruchtbare dagen zijn. Deze methoden gebruiken vrouwen ook om juist wél zwanger te raken. Je weet dan op welke dagen je seks moet hebben om zwanger te kunnen raken. Maar omdat het moeilijk is om de vruchtbare dagen precies te voorspellen, is het ook moeilijk om te bepalen wanneer je seks kunt hebben zónder risico op zwangerschap.
Je krijgt zicht op je vruchtbare dagen door:
- te kijken hoeveel dagen er steeds tussen jouw menstruaties zit
- te kijken naar veranderingen in je lichaamstemperatuur tijdens je menstruatiecyclus
- te kijken naar je vaginale slijm
- of een combinatie
Wat je doet is voorspellen op welke dag er een eitje vrij komt (eisprong). In de dagen daarvoor kan penis-in-vagina seks ook al leiden tot een bevruchting. Dat komt doordat zaadcellen tot 5 dagen kunnen overleven in de baarmoeder. Wil je niet zwanger raken, dan zijn de 7 dagen voor de verwachte eisprong tot 2 dagen daarna risicovol.
1. Berekenen op basis van de lengte van je cyclus
Je kunt elke maand bijhouden wanneer je menstruatie begint, op een kalender of in je agenda. Dit wordt de ‘kalendermethode’ genoemd. Zitten er steeds evenveel dagen tussen je menstruaties? Dan kun je berekenen wanneer je volgende eisprong ongeveer zal zijn. Dat is ongeveer 14 dagen voor de dag dat je verwacht dat je ongesteld wordt. Omdat je niet zeker weet op welke dag de eisprong is en omdat zaadcellen tot 5 dagen kunnen overleven in de baarmoeder, moet je voor de zekerheid 9 risicovolle dagen aanhouden. Van 7 dagen voor je verwachte eisprong tot 2 dagen daarna is penis-in-vagina seks zonder anticonceptie niet veilig. Is je cyclus onregelmatig, dan moet je meer dagen aanhouden.
Weet je niet wanneer je eisprong komt, dan kun je ook een vast aantal dagen aanhouden waarop je geen penis-in-vagina seks hebt. Namelijk vanaf dag 8 (vanaf de eerste dag van je menstruatie) tot dag 19. Deze methode werkt niet als je cyclus korter is dan 26 dagen of langer dan 32 dagen.
Het berekenen van je vruchtbare dagen met de kalender is niet erg betrouwbaar. Het moet je ook maar lukken om op je vruchtbare dagen geen penis-in-vagina seks te hebben of een condoom te gebruiken. In de praktijk wordt 11 tot 14% van de vrouwen hiermee toch zwanger.
Er zijn ook apps die na een aantal maanden de vruchtbare dagen kunnen voorspellen. Je voert dan elke maand in wanneer je ongesteld wordt. Heb je een onregelmatige cyclus, dan zal de app meer risicovolle dagen aangeven. Deze apps zijn handig om je lichaam te leren kennen en ook als je juist zwanger wilt raken. Om een zwangerschap te voorkomen, zijn deze apps niet erg betrouwbaar.
2. Voorspellen op basis van je lichaamstemperatuur
Vlak na de eisprong stijgt de lichaamstemperatuur 0,2 tot 0,5 graad. Als je dus elke dag je lichaamstemperatuur meet en opschrijft, kun je achteraf zien wanneer je eisprong was. Dat moet je elke dag meteen doen als je wakker wordt. Anders is je lichaamstemperatuur al aan het oplopen. Je zou dan kunnen denken dat de eisprong al geweest is. Als je een hele regelmatige menstruatiecyclus hebt, kun je na een tijdje voorspellen wanneer je vruchtbare dagen zijn.
Als je een onregelmatige cyclus hebt, is het moeilijk om op basis van je lichaamstemperatuur te voorspellen wanneer je volgende eisprong komt. Er zijn computertjes en apps die dat berekenen als je een aantal maanden lang elke dag je temperatuur opmeet en invoert. Het apparaatje of de app geeft dan aan wanneer het niet veilig is om penis-in-vagina seks te hebben. Soms zeggen de producenten van zulke apparaatjes en apps dat de betrouwbaarheid heel hoog is. Dit is vaak op hun eigen onderzoek gebaseerd, en niet op onafhankelijk onderzoek. Het blijft een voorspelling wanneer je vruchtbaar bent. Als je cyclus korter is dan 21 dagen of langer dan 35 dagen, is deze methode niet geschikt.
De temperatuurmethode is niet heel betrouwbaar. Als je je niet lekker voelt, weinig slaap hebt gehad, last hebt van stress, of alcohol of medicijnen hebt gebruikt, kan dit ook invloed hebben op je lichaamstemperatuur. Je moet ook een langere periode elke ochtend je temperatuur meten. Dat lukt niet iedereen. En je moet kunnen afzien van penis-in-vagina seks op vruchtbare dagen of een condoom gebruiken. 10% van de vrouwen die deze methode gebruikt, raakt toch zwanger.
3. Vaginaal slijm bekijken
Het witte slijm dat in je onderbroek komt, verandert tijdens je cyclus. Rond de eisprong wordt de afscheiding uit je vagina meer doorzichtig. Het lijkt dan op rauw eiwit. Als je het tussen twee vingers pakt, kun je het uit elkaar trekken als een draadje. Deze methode heet de ‘Billingsmethode’.
Het is best moeilijk om je afscheiding goed te beoordelen. Ook kan het zijn dat je net penis-in-vagina seks hebt gehad en dat je vaginale afscheiding dan laat zien dat je eisprong eraan komt. De zaadcellen wachten dan in je baarmoeder tot er een eitje vrij komt. Ook dit is dus geen erg betrouwbare methode om je vruchtbare dagen te bepalen. 11 tot 34% van vrouwen wordt met deze methode toch zwanger.
4. Combinatie van methoden
Je kunt je voorstellen dat cyclus tracking betrouwbaarder wordt als je verschillende methoden combineert. Sensiplan is een methode waarbij je kijkt naar je menstruatiecyclus, je temperatuur, én je vaginale slijm om de vruchtbare dagen te bepalen. Dit wordt ook wel ‘Natural Family Planning’ of ‘sympto-thermale methode’ genoemd. Je kunt ook nog kijken naar veranderingen in de baarmoedermond. De baarmoedermond wordt in de vruchtbare periode zacht en open, en ligt dan hoger dan normaal.
Sensiplan is wel een behoorlijk betrouwbare methode. Dat komt dus doordat je naar meerdere signalen van je lichaam kijkt en hier een cursus voor volgt. In een Sensiplan cursus leer je (samen met je partner) alles over je menstruatiecyclus, hoe je de signalen van je lichaam moet begrijpen en je vruchtbare dagen kunt bepalen. Met de Sensiplan methode raakt 2% van de vrouwen toch zwanger.
Andere natuurlijke methoden
Terugtrekken voor het klaarkomen
Een andere natuurlijke methode om zwangerschap te voorkomen, is de penis voor het klaarkomen terugtrekken uit de vagina. De man moet op tijd kunnen aanvoelen wanneer hij klaarkomt. Voor veel jonge mannen is dit niet makkelijk. Als vrouw heb je hier geen controle over. Je moet er maar op vertrouwen dat hij op tijd terugtrekt. Ook kunnen er al zaadcellen in het voorvocht zitten. Als je deze methode gebruikt, is de kans op een zwangerschap 22%.
Lees hier meer over terugtrekken
Borstvoeding geven
Als je borstvoeding geeft, ben je minder vruchtbaar. Maar je kunt dit alleen als methode gebruiken om niet zwanger te worden als:
- je in de eerste 6 maanden na de bevalling bent
- je alleen moedermelk aan de baby geeft (dus geen andere voeding)
- je geen bloedverlies hebt
- je de melk niet afkolft
- er overdag niet meer dan 4 uur en ’s nachts niet meer dan 6 uur tussen de borstvoedingen zit
Hoe betrouwbaar zijn natuurlijk methoden?
Natuurlijke methoden zijn weinig tot redelijk betrouwbaar: 2% tot 34% raakt zwanger. De methoden kunnen je vruchtbare dagen preciezer voorspellen als:
- je menstruatiecyclus elke maand ongeveer even lang is
- je gezond leeft en geen medicatie gebruikt
- je verschillende methoden combineert
- je je lichaam heel goed kent
Waar het ook fout kan gaan, is dat het niet lukt om geen seks te hebben op vruchtbare dagen. En je sekspartner moet dat ook kunnen accepteren, of een condoom gebruiken.
Voor- en nadelen van natuurlijke methoden
Voordelen
- Je hoeft niets in je lichaam te stoppen
- Je leert je eigen lichaam en je cyclus goed kennen
- Je hoeft niet naar een arts om het middel te plaatsen of voor te schrijven
- Je gebruikt geen hormonen
- Je behoudt je eigen menstruatiecyclus
Nadelen
- Je moet er elke dag goed aan denken
- Je moet je lichaam goed kennen
- Stress, ziekte, weinig slaap, alcohol en medicijnen hebben invloed
- Je kunt je menstruatie niet regelen of lichter maken
- Je hebt medewerking nodig van je (seks)partner(s)
- De kans dat je toch zwanger raakt is best groot
- Je bent niet beschermd tegen soa’s
Heb je losse seksuele contacten? Of heb je een vaste partner, maar zijn jullie niet allebei negatief getest op soa's? Gebruik dan ook een condoom om soa's te voorkomen.
Mogelijke bijwerkingen
Van natuurlijke methoden heb je geen bijwerkingen.
Voor wie zijn natuurlijke methoden geschikt?
Natuurlijke methoden zijn geschikt voor vrouwen die:
- Het niet erg zouden vinden om toch zwanger te raken
- Elke maand op hetzelfde moment ongesteld worden (de meeste vrouwen hebben geen regelmatige cyclus)
- Een regelmatig ritme in hun leven hebben
- Elke dag willen en kunnen denken aan hun cyclus
- De discipline hebben om dagelijks metingen te doen
- Geen hormonen willen gebruiken
- Goed kunnen aangeven wanneer ze wel of geen seks willen hebben, op vruchtbare dagen kunnen afzien van seks of op vruchtbare dagen anticonceptie willen gebruiken
- Een (vaste) partner hebben die kan afzien van seks op de vruchtbare dagen of bereid is dan een condoom te gebruiken
Om een vruchtbaredagen-methode goed te gebruiken, moet je je eigen cyclus goed kennen en ook rekening houden met de levensduur van zaadcellen. Alleen een app, kalender of thermometer gebruiken is niet heel betrouwbaar. Als je kijkt naar verschillende signalen van je lichaam, leert om die goed te begrijpen en je partner ook verantwoordelijkheid neemt, vergroot je de betrouwbaarheid. Wil je voorlopig absoluut niet zwanger raken, dan is het koperspiraaltje een betrouwbare anticonceptiemethode zonder hormonen.
Wat kosten natuurlijke methoden?
Je kunt ervoor kiezen om hulpmiddelen te gebruiken om je vruchtbare dagen te bepalen, zoals apps of computertjes. Deze kun je online bestellen en kosten tussen de €5,00 en €555,00. Een Sensiplan cursus kost rond de €300,-. Sommige apps zijn gratis te downloaden. Let erop dat sommige apps persoonlijke data opslaan en gebruiken.
Tips voor de partner
Om natuurlijke methoden goed toe te passen, is medewerking van jou als partner noodzakelijk. Je moet het ermee eens zijn dat jullie deze methode gebruiken om zwangerschap te voorkomen. Op de vruchtbare dagen kunnen jullie dan geen penis-in-vagina seks hebben, of jullie gebruiken dan een condoom of pessarium. Je kunt je partner ook helpen bij het goed gebruiken van natuurlijke methoden door:
- zelf ook te weten hoe natuurlijke methoden werken
- een gezamenlijke kalender te maken of te helpen bij metingen
- samen een regelmatig leven te leiden met een gezonde leefstijl
Weet je niet zeker of je sekspartner de natuurlijke methode goed gebruikt? Gebruik dan een condoom om jezelf en je partner te beschermen tegen een ongewenste zwangerschap. Gebruik ook een condoom als je niet allebei negatief getest bent op soa’s.
Toch seks gehad op vruchtbare dagen?
Heb je toch onbeschermde seks gehad op een dag dat je mogelijk vruchtbaar was? Gebruik dan zo snel mogelijk een noodmiddel om een zwangerschap te voorkomen!
Noodmiddelen zijn de morning-afterpil en het laten plaatsen van een koperspiraaltje binnen 5 dagen. Een koperspiraaltje bevat geen hormonen en is meteen een betrouwbare anticonceptiemethode voor 5 of 10 jaar (afhankelijk van het type).
Een morning-afterpil bevat hormonen. Deze stellen de eisprong uit. Maar als de eisprong net geweest is en je al zwanger bent, kan een morning-afterpil niets meer doen. Daarom is dit een noodmiddel en geen anticonceptiemethode.
Onveilige seks gehad? Informatie over noodmiddelen
Heb je hulp nodig bij het kiezen van de juiste anticonceptie? Gebruik onze handige anticonceptiekeuzehulp.
Weet je nu welke anticonceptiemethode bij jou/jullie zou kunnen passen? Hier lees je wat je nu kunt doen!
Veelgestelde vragen
-
Ik geef borstvoeding. Ben ik dan beschermd tegen een zwangerschap?
Dit hangt van een aantal dingen af. Geef je volledige borstvoeding? Dan kan dit werken als anticonceptie. Het werkt alleen als: je baby jonger is dan 6 maanden EN je baby geen andere voeding krijgt EN je geen bloedverlies hebt EN je niet kolft EN er maximaal 6 uur tussen twee voedingen zit.
LET OP! Je moet dus aan al deze dingen voldoen. Anders is borstvoeding geen betrouwbare anticonceptiemethode.
Zelfs als je borstvoeding goed toepast, ben je niet altijd beschermd. Van elke 1000 vrouwen die een half jaar borstvoeding geven, worden er ongeveer 20 toch zwanger.
Wil je zeker (nog) niet zwanger raken? Gebruik dan anticonceptie. In de eerste 6 maanden na de bevalling kan je beter geen anticonceptiemiddelen met oestrogeen gebruiken. Je kunt wel de anticonceptiepil zonder oestrogeen, de hormoonspiraal, de koperspiraal, het anticonceptiestaafje of de prikpil gebruiken. Je kunt ook mannencondooms of vrouwencondooms gebruiken.